Hoe paradoxaal het ook klinkt, meer fietsers in de stad betekent minder risico op aanrijdingen. Je laten afschrikken door angstaanjagende berichten over fietsongevallen in de media, heeft een averechts effect.
Het afschuwelijke fietsongeval in Gent waarbij een 21-jarige studente door een dronken chauffeur van de weg werd gemaaid en overleed, heeft vermoedelijk heel wat fietsers – en zeker ouders van jonge fietsers – hard door elkaar geschud. Is het wel verstandig om in de stad te fietsen? Moet ik voor mijn leven – of dat van mijn kinderen – vrezen?
Want wat had dit ongeval kunnen voorkomen? Tegen een aanslag als deze had immers geen helm, of zelfs fietsersairbag, geholpen, en op de plaats van het ongeval gold een zone dertig.
De enige verantwoordelijkheid hier ligt bij de dronken chauffeur. Tegen meer dan duizend kilogram arrogantie trekt een fietser altijd aan het kortste eind. Hoe goed fietsers of overheden ook hun best doen om het voor fietsers veiliger te maken, de belangrijkste verantwoordelijkheid ligt bij de autobestuurders. Ik zie elke dag chauffeurs die ooit een fietser kunnen aanrijden, maar dat niet lijken te beseffen. Ze zijn minder oplettend tot ronduit agressief. Of ze denken dat ze bij de aankoop van een dikke dikke wagen er de openbare weg gratis bij krijgen.
Kracht van de massa
Maar hoe verander je die mentaliteit? Campagnes of zware straffen – al valt te betwijfelen of een maximumstraf van vijf jaar ‘zwaar’ genoemd kan worden – lijken hun effect te missen, want berichten over vergelijkbare fietsongevallen blijven in de media opduiken.
Uit verschillende wetenschappelijke studies blijkt dat fietsers kunnen bijdragen aan het wijzigen van die mentaliteit bij autobestuurders. Hoe? Door met veel te zijn. Het risico op een fietsongeval daalt immers naarmate er meer fietsers in een stad rondrijden. Uit een Europese studie, gecoördineerd door het Centre for Research in Environmental Epidemiology in Barcelona, blijkt dat het risico op een ongeval kleiner is in steden waar veel fietsers zijn.
In Parijs bedraagt het aantal enkele fietsritjes ongeveer 160.000 per weekdag. Tussen 2007 en 2009 kwamen gemiddeld 5,3 fietsers per jaar om in een verkeersongeval. In Amsterdam vielen in dezelfde periode gemiddeld zeven slachtoffers per jaar, maar het aantal enkele ritjes (570.000) is er veel hoger.
Een andere studie uit 2003, waar naar het aantal gefietste kilometers per land werd gekeken, komt tot eenzelfde vaststelling. In Italië, waar mensen per dag gemiddeld 200 meter fietsen, vallen per 100 miljoen gefietste kilometers 11 doden. In Nederland wordt 15 keer meer gefietst, maar komen bijna tien keer zo weinig mensen om in het verkeer.
Dat meer fietsers staan voor minder fietsongevallen, is volgens de onderzoekers niet alleen omdat er minder auto’s op de baan zijn. Automobilisten passen ‘onder druk’ van de fietsers hun rijgedrag aan: ze rijden voorzichtiger en letten meer op fietsers wanneer de kans groter is dat zij in de buurt zijn. Bovendien is in steden of landen waar veel fietsers zijn de kans groter dat een automobilist zelf ook regelmatig fietst, waardoor die in de wagen meer oog en respect voor fietsers heeft.
En nog een voordeel: veel fietsers op de weg zien politici als veel kiezers op de fiets. Dat verhoogt de kans dat ze ook meer in fietsinfractructuur zullen investeren.