Ook in 2012 organiseerde de Deense Wetenschapsdienst een ‘Mass Experiment‘, een grootschalig bevraging tijdens de jaarlijkse Wetenschapsweek. Het onderzoek bekeek de verbanden tussen concentratie, eetgewoontes en beweging. Bijna 20.000 kinderen tussen 5 en 19 jaar werden bevraagd. De opmerkelijkste bevinding was dat kinderen die ‘s morgens naar school fietsen of wandelen zich veel beter konden concentreren op school.
De voordelen van een fysieke inspanning voor de lesdag heeft zelfs een grotere impact dan de eetgewoontes tijdens het ontbijt en lunch. Het effect is zelfs enkele uren na de start van de schooldag nog meetbaar. Voor leerlingen uit het derde leerjaar was de impact te vergelijken met een leervoorsprong van 6 maanden ten opzichte van leeftijdsgenoten.
Er is nog verder onderzoek nodig om een exacte verklaring te geven. Eén verklaring ligt mogelijk in het feit dat kinderen die met de auto, bus of trein naar school gaan, minder besef hebben van de geografie van hun omgeving en hun hersenen zo minder trainen om gestructureerd te denken.
Toch blijft de gewoonte om je kinderen naar school te rijden een ingebakken fenomeen, zelfs al is de afstand relatief kort. Vaak wordt de route als onveilig beschouwd of lijkt het eenvoudiger om een korte omweg te maken langs de schoolpoort op weg naar werk. Deze trend wijzigen is niet evident. De voordelen van een dagelijkse inspanning zijn nochtans goed gedocumenteerd. Misschien dat deze nieuwe inzichten mee helpen?
Veel bewegen, goed rapport
Een andere mogelijke verklaring is dat fietsende schoolkinderen meer dagelijkse lichaamsbeweging hebben dan klasgenoten die met de auto naar school worden gebracht. Onderzoekers aan de Arizona State University (VS) besluiten in een publicatie in Pediatric Exercise Science uit 2003 dat ‘fitte leerlingen betere schoolresultaten behalen. Minder bewegen of een hogere BMI betekent meer rode cijfers op het schoolrapport’. Dat besluiten ze uit een meta-analyse van 44 studies naar het verband tussen fitheid, beweging en schoolresultaten bij kinderen.
Zijn fitte kinderen dan intelligenter? Niet helemaal. Bewegen verbetert de cognitie, wat niet hetzelfde is als intelligentie. Cognitie staat voor de mentale activiteit tijdens processen van leren, waarnemen, herinneren, denken, interpreteren en problemen oplossen. Op tests die peilen naar die mentale capaciteiten scoren actievelingen over het algemeen beter.
Motoriek en cognitie gaan door dezelfde neurale circuits in het brein. De ontwikkeling van beide gaat dan ook hand in hand. Zo verbetert lichaamsbeweging de bloedcirculatie en stofwisseling – en dus de aanvoer van voedingsstoffen – in de hersenen. Om die reden kan een stukje fietsen, wandelen of lopen ook zorgen voor nieuwe inspiratie voor wie op een drukke werk- of schooldag met een ‘volle kop’ zit.
Lichaamsbeweging beïnvloedt ook de chemische huishouding van het brein. Tijdens fysieke activiteit komen neurotrofines vrij die de aanmaak en het onderhoud van nieuwe hersencellen bevorderen. Ook de synaptische plasticiteit – het vermogen van twee zenuwcellen om impulsen aan elkaar door te geven – vergroot. Die plasticiteit vormt de neurochemische basis voor leren en het geheugen.
Het eerste deel van dit artikel is een gastbijdrage van Niel Staes. Op Zenonaut.be schrijft hij regelmatig over de laatste trends in (onder andere) duurzame mobiliteit.
Misschien is het volgende ook wel een deel van de verklaring: fietsende kinderen hebben meestal begeleiding op de fiets, in de vorm van een ouder. En bewust fietsende ouders zijn dikwijls op andere vlakken ook bewust bezig, ook met de kinderen. En kinderen met betrokken ouders hebben betere schoolprestaties.